Minggu, 09 April 2023

SIGNIFIKADU LOLÓS HOSI PÁSKUA NO NINIA ORIJIN

Signifikadu Lolós Hosi Páskua no Ninia Orijin
Páskua mak komemorasaun ida be importante ba sarani Kristaun tanba hanoin-hikas resureisaun hosi Jezús Kristu, ema ne'ebe hamoris relijiaun Kristaun.
Oras ne'e, hanoin-hikas Jezús nia mate iha data ne'ebe koñesidu nu'udar Sexta-feira Santa no ita komemora Nia moris-hias depois loron rua, iha Domingu Páskua.
Tanba Jezús mate no moris-hias fali, Páskua simboliza vitória moris nian hosi mate no, iha ne'ebe, simboliza vitória naroman nian hosi nakukun.
Ba sarani Kristaun, Jezús Kristu mak persona ida ne'ebe lori esperansa (naroman), fiar katak Nia bele salva ema hosi a'at tomak (nakukun).

SENTIDU PÁSKUA BA SARANI KATÓLIKU NO EVANJÉLIKU
Ba sarani Katóliku no Evanjéliku, Páskua signifika esperansa, tanba faktu katak Nia mate no moris-hias fali simboliza katak moris halakon ona mate.
Basá Nia horik iha ema le'et, Jezús husik hela mensajen esperansa nian ba sira ne'ebe fiar ba iha nia: “... NA'I proteje sira ne'ebe tauk ba Nia, sira ne'ebe tau esperansa metin iha Nia domin, hodi liberta sira hosi mate no garantia sira moris. ...” (Salmu 33:18-19)

Katóliku no Evanjéliku mak ema Kristaun.
Katolikismu no Evanjelismu mak relijiaun Kristaun be hanesan, ne'ebe bazeadu iha fé ba Jezús Kristu.
Nune'e, Páskua ba sarani Katóliku iha sentidu ne'ebe hanesan ho maluk Evanjéliku sira. Diferensa entre Katóliku no Evanjéliku lokaliza iha forma komemora Páskua.
Iha loron Sexta-feira Santa, ezemplu, sarani Katólika baibain ne'e la han naan, basá sarani Evanjélika laiha kostumi ne'e.

ORIJIN PÁSKUA
Selebrasaun Páskua iha orijin Judeu nian. Molok Jezús, Páskua selebradu ona, maibé iha signifikadu seluk.
Páskua ema Judeu nian komemorasaun ba liberdade, tanba ema Ebreu sira sai atan ka eskravizadu iha rai Ejiptu no períodu ne'ebe kleur ema Ejiptu liberta tiha sira.

NE'E HAKEREK ONA IHA SAGRADA ESKRITURA:
“Iha kalan ne'ebe hanesan Faraun bolu Moizés no Araun no hateten ba sira: “Sai lalais hosi ha'u nia rain ne'e, ó no ema Israel sira! 
Foti ó nia povu sira, hanesan ne'ebe ó hateten, no haraik bénsaun mós ha'u.” (Ezodu 12:31-32)

“Períodu hosi tempu nasaun Israel hela iha Ejiptu mak tinan atus-haat tolu-nulu.
Iha loron hanesan tinan atus-haat tolu-nulu ne'e, NA'I nia soldadu sira hotu husik hela rai Ejiptu.” (Ezodu 12:40-41)

Bainhira Jezús moris-hias, Páskua Judeu nian selebradu hela. Nune'e, episódiu mate no moris-hias Jezús nian lori sentidu foun ba Páskua ba sarani Kristaun, ne'ebe iha pontu be hanesan.
Iha lian Ebreu, Páskua hanaran Pessach, ne'ebe signifika “Pasajen ka Dalan,” refira ba kruzamentu ka travesia ne'ebe hala'o hosi ema Ebreu sira, bainhira sira susesu husik hela rai Ejiptu. Ba ema Kristaun, Páskua mós hanesan pasajen ida: pasajen hosi mate ba moris, ou hosi nakukun ba naroman.

#SamRibeiro📝 

DOMINGU PÁSKUA

DOMINGU PÁSKUA
09 Abril 2023

Páskua mak selebrasaun Kristaun nian ne'ebe selebradu kada tinan iha loron Domingu, ne'ebe koñesidu nu'udar Domingu Páskua. Ne'e konsidera ona nu'udar festa ida ne'ebe importante ba sarani Kristaun, tanba selebra Jezús Kristu nia moris-hias, hosi mate ne'ebe hodi liberta ema hosi pekadu.

Ida ne'e mak festa móvel, ne'e mak data Páskua ho variasaun hosi tinan ba tinan.

Ne'e sempre akontese iha loron Domingu hafoin fulan tomak primeiru ekuinóxiu, ne'ebe baibain ne'e realiza entre 22 Marsu no 25 Abril.
Data determina ho forma ne'e tanba Páskua orijin hosi Judeu, no selebrasaun Páskua Judeu nian hahú ona iha ekuinóxiu.
 
Páskua marka fin hosi sáida mak hanaran Semana Santa, ne'ebe hahú ona iha Domingu Ramus (iha 02 abril 2023) no termina iha Domingu Páskua (iha 09 abril 2023).

Durante Semana Santa tomak iha prosisaun no serimónia espesial, liu-liu iha loron Kinta no Sexta. Kinta-feira Santa selebra Jezús nia han hamutuk ba dala-ikus nian ho apóstulu 12, basá Sexta-feira Santa, ou Sexta-feira da Paixão, rekorda loron iha ne'ebe Kristu kruxifikadu to'o mate.
 
SIGNIFIKADU HOSI PÁSKUA
Páskua signifika resureisaun hosi Jezús Kristu.
 
Maibé, molok Jezús, ema Ebreu (bei-ala ema Judeu nian) selebra ona Pessach, ne'ebe agora koñesidu nu'udar Páskua Judeu nian. Pessach signifika “pasajen”.

Pasajen ne'e, ou travesia, rekorda perkursu ne'ebe foti hosi ema Ebreu depois alkansa liberdade períodu ida ne'ebe kleur iha ne'ebe sira ne'ebe ema halo sai atan.
 
Nune'e, Páskua Judeu nian komemora libertasaun ba ninia povu sira be ema halo sai atan ne'e. 
 
Bainhira Jezús mate, Pessach selebradu hela no ninia mate lori signifikadu foun iha Páskua.

Oras ne'e, ba sarani Kristaun, Páskua signifika pasajen hosi mate ba moris, tanba hanoin-hikas resureisaun hosi Jezús Kristu.

ORIJIN PÁSKUA
Páskua orijin hosi Judeu.
Liafuan Páskua orijin hosi termu Ebreu Pessach, ne'ebe signifika “pasajen”, no referénsia ba episódiu libertasaun ema Ebreu sira nian (bei-ala ema Judeu nian) hosi dadur.
 
Istória Páskua primeiru ne'ebe selebradu hosi ema Judeu bele le'e iha livru Ezodu kapítulu 12 iha Bíblia Testamentu Tuan.

Basá ema Judeu selebra sira nia Páskua rasik, ne'ebe hanesan festa bot ba relijiaun Judeu, Jezús Kristu kruxifikadu.
Depois mate, Jezús nia isin-lolon ema tau iha rate, iha ne'ebe nia nafatin hela to'o nia moris-hias iha loron tolu. Jezús mate iha loron Sexta, nune'e konsideradu nu'udar loron primeiru, Sábadu konsideradu nu'udar loron segundu no Domingu konsideradu nu'udar loron terseiru, loron ne'ebe Jezús moris-hias hosi mate. 

Ho nune'e, ba sarani Kristaun, Páskua hamosu signifikadu foun, tanba hahú selebra Kristu nia moris-hias, ne'e mak pasajen hosi mate ba moris nian.
 
MENSAJEN HODI HATO'O KSOLOK PÁSKUA NIAN
“Páskua ne'e ha'u la hakarak xokolate, ha'u hakarak mak bénsaun no promesa sira hosi loron ne'ebe di'ak liu ba ema hotu ne'ebe presija, di'ak ne'e iha domin ou esperansa oituan tan iha sira nia moris!
Ksolok Páskua ba ita hotu!”

“Koellu Páskua nian okupadu teb-tebes, nune'e nia husu ha'u fó ba Ita rekadu: loron-sira ne'ebe di'ak liu sei mai no ne'e sei midar no gostu hanesan xokolate ne'ebe ha'u lori!
Ksolok Páskua!”

“Espera katak Ita-bot nia família tomak iha Páskua ne'ebe nakonu ho bénsaun! Ksolok Páskua!”

“Jezús mate iha krus hodi soi ita... Iha loron espesial ne'e, molok duni-tuir “manu-tolun xokolate”, halibur ba Ita-bot nia família no hato'o agradese ba Nia ne'ebe sakrifika ona ninia-án tan ksolok ema hotu nian! 
Ksolok Páskua, belun sira!”

 SIMBOLU PÁSKUA
Oras ne'e, Páskua haleu ona hosi simbolu balun. Iha Brazil, ne'ebe popularidade liu mak:

Koellu Páskua; Manu-tolun Páskua nian ne'ebe halo hosi Xokolate; Krus Moris-Hias; Bibi-Oan ‘Maromak’; Paun No Tua; Lilin Paskal nian.

#SamRibeiro📝 

Sabtu, 08 April 2023

SÁBADU ALELUIA

08 ABRIL 2023 (SÁBADU SANTU)

Sábadu Aleluia ne'e selebradu iha kalan besik (véspera) ba Domingu Páskua. Loron ne'e la'os loron feriadu.
 
Sábadu ne'e signifika katak Jezús sei moris-hias iha loron tuir mai, iha loron Páskua. Tanba ne'e mak, besik ba Loron Festa Resureisaun, sarani Kristaun lori sentimentu ida hosi esperansa no ksolok nian.
 
Hahú Sábadu Aleluia, sarani Kristaun Katólika tatoli fila-fali liafuan “aleluia”, ne'ebe evita tiha durante tempu Kuaresma. Tempu Kuaresma reprezenta hanesan tempu arependimentu nian no refleksaun, no la'os tempu ida festivu nian, ne'ebe hosi forma liafuan “aleluia” tenki evita tiha tanba la koresponde ho sentimentu ne'ebe infrenta ba iha períodu ne'e.

Sábadu Aleluia koresponde ho loron segundu hosi Jezús Kristu nia mate. Loron primeiru mak Sexta-feira Santa, loron ne'ebe Jezús mate depiis kruxifikadu. Loron terseiru mak Domingu Páskua, bainhira Jezús moris-hias hosi mate.

TRADISAUN SÁBADU ALELUIA
Durante Sábadu Santu (naran seluk ne'ebe atribuí ona mak Sábadu Aleluia) sarani Kristaun selebra Vijília Paskal. Ne'e simboliza esperansa sarani fiar-na'in nian ba resureisaun hosi Kristu nian, iha loron Domingu Páskua.

Durante Vijília, halakan Lilin Páskal, lilin bot ne'ebe tau ona simbolu letra Gregu Alfa no Ómega, ne'ebe simboliza ho fraze: “Maromak mak hun no rohan hosi buat hotu-hotu.”

Tuir tradisaun Katólika, Lilin Paskal simboliza naroman hosi Kristu”, ne'ebe haroman no proteje mundu hosi nakukun.

Iha Igreja Katólika sira iha ne'ebe sarani fiar-na'in sira hala'o vijília durante madrugada, halo konstante ho orasaun. Vijília Paskal termina molok loro-matan sa'e iha Domingu Páskua, ho selebrasaun misa entre sarani fiar-na'in sira ne'ebe prezente ba.

Haktuir hosi: Sam Ribeiro

Kamis, 06 April 2023

SEXTA-FEIRA SANTA

SEXTA-FEIRA SANTA
7 ABRIL 2023 (LORON FERIADU)

Sexta-feira Santa mak Sexta-feira molok Domingu Paskua. Iha loron ne'e, sarani Kristaun sira hanoin-hikas loron ne'ebe Jezús Kristu mate iha krus.

Hanaran mós Sexta-feira Paixaun, tanba orijin hosi lian Latinu, paixau signifika sofrimentu.
Nune'e, ba sarani Kristaun, paixaun Kristu nian reprezenta kruxifikasaun hosi Jezús Kristu.

Ho akordu Lei Nú. 9093, data 12 Setembru 1995, Sexta-feira Santa mak loron feriadu ida be federal ne'ebe realiza iha Semana Santa.

Ida ne'e mak komemorasaun móvel, ne'ebe realiza iha fin ba Kuaresma nian, períodu ne'ebe hahú iha Kuarta-feira Sinzas.

 SEXTA-FEIRA SANTA SIGNIFIKA SÁIDA?
Sexta-feira Santa mak data ida ne'ebe importante ba sarani Krsitaun sira, tanba igreja hanoin-hikas loron iha ne'ebe Jezús Kristu mate iha krus. Nune'e ida ne'e mak loron reflexaun.

Data refere hanesan parte hosi Tríduu Paskal nian, iha ne'ebe realiza selebrasaun ikus ba semana santa nian. Tríduu Paskal hahú iha Kinta-feira Santa kalan no remata iha Domingu Paskua, iha ne'ebe selebra Jezús nia moris-hias (ressurreição de Jesus).
 
 Iha data ne'e, realiza ritual relijiozu nian balun. Igreja Katólika akonsella ba sarani Kristaun sira atu halo buat balun ba peniténxia, hanesan jejum no abstinénxia naan ou asaun sáida de'it ne'ebe refira ba hakarak mundu nian.

Prosesaun no rekonstituisoens ba Via Sakra (dalan ne'ebe sei foti hosi Jezús momentu leba krus molok mate) ne'e mak ritual balun ne'ebe popular liu. 
 
Adorasaun ba krus hosi sarani Katólika mós hanesan simbolu ne'ebe reprezenta tradisaun típika ba Sexta-feira Santa. Devotu barak mak baibain rei sira nia krus hanesan sinal respeitu no agradesimentu rohan-laek ba Jezús tanba sakrifika ona Nia-án hodi ema nia naran.

Tuir tradisaun Kristaun, moris-hias Kristu nian akontese iha loron Domingu, data 14 Nisan, ho akordu kalendáriu Ebreu nian.

Ho tanba ne'e, sura hosi loron Domingu, no hatene katak kustumi Judeu nian sura loron primeiru no ikus, konklui katak Jezús mate iha loron Sexta.

Atualmente, hili data halo ona bazea ba fulan tomak primeiru hafoin ekinoxiu ba primavera (iha parte norte) no outonu (iha parte sul). Iha kazu ne'e, Sexta-feira Santa bele akontese entre 22 Marsu no 25 Abril.

#SamRibeiro📝 

KINTA-FEIRA SANTA

KINTA-FEIRA SANTA
6 ABRIL 2023

Kinta-feira Santa mak Kinta-feira iha Semana Santa, semana ida antes iha Domingu Paskua. Ne'e mak data móvel ne'ebe la'os loron feriadu jeralmemte iha Timor-Leste.
 
Iha data ne'e mós koñesidu nu'udar Kinta Endoenças, igreja rekorda iha loron ne'ebe Jezús han hamutuk ho Ninia-apóstulu sira molok Nia mate iha Sesta Santa, episódiu ida ne'ebe koñesidu nu'udar Han Hamutuk ba Dala-Ikus Nian.

Iha loron Kinta-feira Santa, durante selebrasaun Misa, mak kostume ida ba Amu hodi fase ema nain 12 nia-ain, lembra asaun hakraik-án (humildade) Jezús nian bainhira Nia rasik fase apóstulu sira nia ain iha Han Hamutuk ba Dala-Ikus Nian.

Selebrasaun fase ain, hanesan ne'ebe hanaran ensera tempu Kuaresma nian. Lembra katak Kuaresma mak tempu hosi peniténsia nian ne'ebe komesa iha Kuarta-feira Sinzas. Períodu ne'e hafanun loron sira ne'ebe Jezús la'o iha rai-fuik maran (deserto). 

Saseluk fase ain, iha loron ne'e igreja selebra sakramentu-sira Eukaristia no Ordem, ne'ebe instituidu liu-hosi Jezús nia liafuan, hanesan ne'ebe bele le'e iha Sagrada Eskritura:

Foti paun, Nia fó agradese, silu fahe no fó ba Nia eskolante sira, hodi dehan: “Ne'e mak Ha'u Isin ne'ebe sei sara-án ba mate; halo ida ne'e hodi hanoin ba Ha'u”. (Lukas 22:19).
 
Eukaristia mak sakramentu iha ne'ebe sarani simu no konsume partíkula ne'ebe halo hosi trigu, ne'ebe pasa ba asaun relijiozu nian. Hafoin asaun ne'e, sarani fiar katak partíkula ne'e sai parte hosi Jezús Kristu Nia isin.
 
Sakramentu seluk ne'e hanaran Ordem no Saxerdósiu. Bainhira Jezús husu “halo ne'e hodi hanoin ha'u”, Nia prepara hela grupu ne'e hodi selebra Eukaristia no mós atu kontinua sira nia misaun, ne'e mak misaun amu sira nian, bispu no ema-sira seluk ne'ebe treinadu ona hosi igreja.

Iha Kinta-feira Santa mós uza mina-santa ne'ebe bensa ona. Mina ne'e uza iha selebrasaun Baptismu, Krisma, nomós kose ba ema moras.


Hafoin selebra Kinta-feira Santa, Tríduu Paskal hahú, ne'ebe rekorda momentu tolu ne'ebe importante teb-tebes iha Paskua, paixaun ne'ebe signifika sofrimentu; mate no moris hias Jezús nian.
  
Semana Santa marka períodu ne'ebe hahú ho Domingu Ramus no termina ho Domingu Paskua nomós relembra momentu-sira ikus Jezús nian iha Mundu ne'e. 

Basá Kinta-feira Santa relembra Jezús Han Hamutuk ba Dala-ikus nia hamutuk ho apóstulu sira, Sexta-feira Santa hanoin-hikas Kruxifikasaun. Iha Domingu Paskua, ita selebra Kristu nia moris-hias (ressurreição de Cristo).

#SamRibeiro📝 

Rabu, 05 April 2023

TANBA SÁ KRUS NO ESTATUA SIRA IHA IGREJA KATÓLIKA TAKA EH FALUN HO HENA ROXU?

Pergunta ida ne'e dala barak mosu entre hosi sarani Katólika rasik bainhira tama ba iha salaun igreja, no dalaruma mós simpatizantes barak ou katekúmenu sira (kandidatu baptismu) husu buat ne'e ba sarani Katólika, maibé sira la bele esplika tanba sedauk hatene mós tansá nune'e. 

Lós duni iha, Tempu Kuaresma nakfahe tan ba iha tempu-sira be determinadu hodi espesializa liu-tan liturjia ba iha buat ne'ebe hakarak hamoris ho klean liu tan. Semana Kuaresma IV ne'ebe ita foin selebra iha semana liu ba ne'e hanaran Semana Laetare.

Laetare iha lian Tetun ninia signifikadu “haksolok”, períodu ida iha ne'ebe konvida sarani sira hodi haksolok iha momentu ida iha períodu hosi arependimentu nia atu ita simu ispíritu foun ida hodi hasoru Selebrasaun Paskua ne'ebe semana 3 tan ita sei selebra. Iha semana ne'e mak, jeralmente Igreja detém Sakramentu Konfesa no Sakramentu Rekonsiliasaun atu hamoos sarani sira nia pekadu hanesan hamoos-án hodi Selebra Paskua. 

Hafoin tiha Semana Kuaresma IV, tama iha Semana Kuaresma V ne'ebe hahú desde Sabádu loraik tuku 18.00 oras lokal. Momentu ne'e mak tama ba Igreja ne'ebe hanaran Períodu Miserável. Iha Sabádu molok Misa Loro-kraik/Adorasaun Loro-kraik Semana Kuaresma V, krus no estatua-sira iha igreja laran taka eh falun ho hena roxu. Ninia signifika sáida lós? Atu krus no estatua-sira nafatin besik bainhira Paskua? Sertamente ida ne'e la'os ninia objetivu.

Krus no estatua-sira be falun hena roxu hodi kria atmosfera lutu ba Kristu nia terus no mate ne'ebe besik ona. Hanesan ema ida ne'ebe uza hena lutu nian, nune'e mós Igreja hafalun ninia-án ho hena lutu nian ne'ebe simboliza ho taka eh falun krus no estatua-sira ho hena roxu.

Iha Períodu Miserável ne'ebe realiza besik to'o Kalan Paskua, Igreja hakarak tama liu laran tan, iha Istória ba Na'i Jezús Nia Terus no lori Ninia-terus. Liturjia koloka tiha fatin hotu hosi simbolu haksolok nian, no aprezenta iha liafuan no asaun, tristeza no arependimentu ne'ebe tenki prienxe kada klamar Kristaun sira nian iha momentu kontemplasaun ba mistériu-sira be Na'i Jezús nian ne'ebe besik ba Ninia-moris ikus nian iha mundu ida ne'e. Nune'e, krus no estatua-sira be iha igreja laran hafalun ho hena roxu nu'udar simbolu lutu nian.

Bainhira sarani sira hare'e krus no estatua-sira ne'ebe hafalun ho hena roxu ne'e, espera sarani fiar-na'in sira hakarak hakribi ba ninia pekadu sira hotu, arepende no unir ninia arependimentu ne'e hodi apresia liu tan ba Jezús nia terus no mate.

Sarani fiar-na'in mós tenki dada-án hosi hakarak mundu nian hodi hamoris-án ho ispíritu karidade ba malu ba ema hotu, la'os de'it ba ema-sira ne'ebe prazer iha fuan, maibé ba ema hotu, ho fó atensaun psikolojia no material ba sira ne'ebe kuran liu ema lahare'e, hanesan ne'ebe Kristu hadomi ona to'o rohan ba rohan.

TANSÁ TENKI KOR ROXU TUAN?
 
Kor roxu iha tradisaun Igreja simboliza arependimentu, tristeza no preokupasaun. Kor roxu mak kor lutu nian, kor hakraik-án hanesan ai-funan Violeta ne'ebe hakruk tun ba rai, no hanesan iha lalehan besik dader ne'ebe ho kor roxu-azuladu.

Ho nune'e roxu mós simboliza esperansa ba futuru, no buat ne'e mosu iha Tempu Adventu bainhira liturjia foku án hodi hein Na'i nia mai ba dala-rua. Ho nune'e mak, uza hena ho kor roxu tuan moos hodi taka falun krus no estatua-sira iha igreja.

Imajen/rilief Dalan Krus no imajen-sira Jezús nian no santu sira iha janela vidru igreja patri (karik iha) la falun tuir. 
Krus ho estatua Jezús nian sei loke ninia falun bainhira Ritus Venerasaun ba Krus iha adorasaun Sesta Santa. Jeralmente bainhira ritus ne'e, hena falun krus bele troka sai kor mean raan ne'ebe simboliza sakrifísiu. Basá balu falun iha estatua-sira sei loke iha besik selebrasaun Kalan Paskua.

BELE KA KRUS NO ESTATUA EMA SANTU SIRA IHA UMA HAFALUN MÓS HO HENA ROXU?

Bele, maibé la sai obrigatoriamente. Karik hafalun krus no estatua-sira ema santu nian bele tulun ita-bot no família hodi senti liu tan Na'i Jezús nia terus, rekomenda tebes atu halo nune'e mós iha uma.

Bem-vindo à Paixão de Nosso Senhor Jesus Cristo para os leitores que a comemoram.  Esperançosamente, nas próximas 2 semanas, você viverá de acordo com o amor e o sacrifício de Cristo para expiar todos os pecados humanos na cruz.  Amém.

Tradutor: Sam Ribeiro
Ref:
https://www.kompasiana.com/mengapa-salib-dan-patung-ditutup-kain-ungu?

TANBA SÁ KONFESA SALAN BA AMU?








Ba sarani Katólika, durante tempu Kuaresma (no tempu Adventu) sempre iha rekoñesimentu salan (bele temi Sakramentu Konfesa ou Sakramentu Rekonsiliasaun). Ba sarani Katólika, konfesa salan ba Padre ida mak justu ka razoável, tanba buat ne'e hanesan parte hosi ritual Sakramentu Rekonsiliasaun. Maibé, la invulga sarani Katólika atu konfronta ho kestaun-sira hosi ema-sira ne'ebe diferente konfiansa hosi fé Katólika nian. 

Sira dalaruma hateten nune'e “Eh, amu kan ema bai-bain, tansá ita nia konfesa salan ba nia?” Ou dalaruma sira kestiona, “Tansá ema Katólika la konfesa salan direta ba Maromak?” La'os-kah amu mós ema baibain ne'ebe sempre halo mós halo salan hanesan ita?  Tansá ema ema sala-na'in konfesa salan ba ema sala-na'in ida?” Rona kestaun-sira hanesan ne'e, dalaruma provoka ita ninia emosaun. Dalaruma ita bele hatan de'it “Ne'e, ha'u nia fé, keta mete ha'u nia fé gaah.” ou lian seluk dehan “Ne'e, ha'u nia fiar tansá ó tenki mete”.

Iha situasaun refere, ita bele hatan ho resposta sira hanesan tuir mai: 

1. BAZE SAGRADA ESKRITURA

Primeiru, iha Surat Saun Tiagu 5:16, Maromak, liu-hosi Sagrada Eskritur, haruka ita hodi “konfesa salan ba malu no reza ba malu.”
Lembra ba katak Sagrada Eskritura la haruka ita atu konfesa salan direta ba Maromak. Kontinua liu, iha Evanjellu Saun Mateus 9:6, Jezús hateten ba ita katak Nia fó Poder iha mundu ne'e atu perdua salan. Hafoin, komfirmadu iha versíkulu 8 katak poder ne'e fó ba ema, “Maromak ne'ebe fó ona poder hanesan nune'e ba ema.” (cf. Mateus 9:8) Liu fali hosi ne'e, iha Evanjellu Saun Joaun 20:21-23, liafuan-sira primeiru momentu Nia halibur hamutuk ho Ninia disipulu-sira ne'e mak “Dame hela hamutuk ho imi. Hanesan Aman haruka ona Ha'u, nune'e mós Ha'u haruka imi.”
Knaar Jezús nian iha mundu ne'e nu'udar enviadu hosi Aman Maromak?
Iha Evanjellu Saun Mateus Kap 9, Jezús fó poder hodi perdua salan eh pekadu. No agora, Jezús haruka Ninia disipulu-sira ho poder ne'ebe hanesan ho Aman haruka ona Nia ne'e mak poder hodi perdua salan. Klaru liu iha versíkulu 22-23 Evanjellu Saun Joaun nian iha kap 20, »No ko'alia tiha nune'e, Nia rejeitu sira no dehan: “Simu ba Ispíritu Santu. Se imi perdua ema nia salan, ninia salan perdua ona, no se imi afirma ema nia salan nafatin iha, ninia salan sei nafatin iha”. (Jo 20:22-23).


2. AMU IDA NINIA HALO-PARTE NU'UDAR “IN PERSONA CHRISTI”

Amu ida halo-parte nu'udar “In Persona Christi” (Persona Kristu Nian). Nune'e, ninia lolós ne'e la'os persona amu ne'e ninian ne'ebe perdua salan, maibé Jezús Kristu liu-hosi amu ne'e iha sakramentu saxerdósiu halo-parte hodi perdua salan. Momentu absolusaun Amu hateten, “Ha'u husik ó hosi ó nia pekadu-sira hodi Aman, Oan no Ispiritu Santu sira naran.” 

3. SAKRAMENTU SIRA MAK KOMUNIKASAUN GRASA MAROMAK NIAN

Primeiru grasa hosi sakramentu ne'e sempre iha ba ninia-án rasik. Ne'e ninia sentidu anta Sakramentu Saxerdósiu ou Sakramentu Matrimóniu, ka Sakramentu Eukaristia, sempre iha grasa ne'ebe simu ona. Segundu ne'ebe presija tau atensaun ba mak halo-oinsá dispozisaun ita nia laran. Ho nune'e, ida be rekoñese salan no Amu hanesan hotu presija atitudi laran ne'ebe justu no preparasaun nune'e simu grasa hosi Maromak. Grasa ne'ebe simu ona liu-hosi Sakramentu Konfesa ne'e mak, ita rekuperadu ona hosi Jezús, reunidu hamutuk ho komunidade Igreja nian, reforsadu no ho nune'e perdua ita salan-sira.

4. ASAUN UMILDADE

Kada pekadu, antah privadu nomós sosial, hanesan violasaun hasoru Maromak nia ukun-fuan ka lei sira. Hanesan Adaun no Eva ne'e la ho konsiensia hakonu hosi hahalok foti-án ka arogante hasoru Maromak.
Pekadu defini nu'udar violasaun ukun-fuan NA'I nian ho intensionalmente no hili buat-sira ne'ebe “hakraik”. Sakramentu redensaun pekadu mak asaun umildade lolós ne'ebe kontra orgullu no arogante. Ida ne'e mak experiénsia be hakraik-án hodi rekoñese salan ema ida nian ba ema seluk, iha lalaok ne'e Amu ne'e halo-parte hodi Kristu nia naran. Ho asaun hakraik-án ida ne'e, ita afirma ba Maromak ho ita nia arependimentu katak ita fila-kotuk hosi-Nia.

5. REKONSILIASAUN

Pekadu la somente hafahe ita hosi NA'I, maibé mós perturba ita nia relasaun iha isin mistiku Krisu nian, Igreja. Ho tanba ne'e Sakramentu Rekonsiliasaun la somente rekupera ita nia relasaun ho NA'I, maibé mós fó fila ita ba Igreja. Hanesan “Kristu Nia Isin” karik isin lolon ida moras, nune'e maka isin tomak moras. Ho rekoñesimentu salan, ita rekuperadu ona no ita nia isin lolon tomak mós saudavél nomós haksolok hamutuk. Tanba ne'e mak sarani Katólika presija no ho konxiénsia no voluntária konfesa salan ba Amu ne'e halo-parte nu'udar Persona Kristu nian.

Fonte: LENTERA Media Parokia Sragen
Tradus ba Lian Tetun Hosi: 
BÍBLIA NO ORASAUN [Sam Ribeiro].

ORIJIN TEMPU KUARESMA NIAN

 


Lian Ingléza ba Kuaresma mak Lent ne'ebe orijin hosi Lian Anglo-Saxon “Lencten” ne'ebe signifika primavera. Liafuan ne'e aplikadu iha tempu preparasaun Paskua nian mak realmente katak ita iha parte norte, Kuaresma selebradu iha primavera. Kuaresma revela primavera ida ne'ebe lolós, ne'e mak kresimentu foun ida iha vida espiritual nian.

Tradisaun ba selebrasaun Kuaresma iha ona desde Igreja hahú. Iha sekúlu dalima, Santu Leo ko'alia katak Kuaresma determinadu ona hosi Apóstulu sira. Tradisionalmente, oras ne'e hamoris ona hodi fó atensaun ne'ebe bot liu ba iha orasaun, jejum no karidade.

Iha datolu sékulu primeiru nian tempu jejum, limitadu ba loron ida ka rua ou kleur liu semana ida. Jejum durante loron 40 hatemi ba dauluk iha Kinsiliu Ekuméniku Nikea (325) maibé kuaze final iha sékulu dahaat toman ida ne'e espailla ona di'ak iha Oriental nomós Oxidental.

Total loron 40 lós duni katak foti hosi loron-sira ne'ebe Kristu jejum no halo orasaun molok hahú Ninia moris publikamente.

Iha relasaun ho simbolismu ida ne'e, Santu Agustiñu hakerek katak tempu Kuaresma simboliza moris iha mundu ida ne'e, ho tentasaun no sofrimentu, basá tempu Paskua simboliza moris ksolok ne'ebe sei mai.

Iha sirkúlu Igreja Oriental, tempu jejum hala'o durante semana hitu, hodi liberta Sabádu no Domingu hosi jejum, basá iha Igreja Oxidental hala'o durante semana neen ho exklui tiha loron Domingu, no ho nune'e jejum hela loron 36. Iha sékulu dahitu, Kuaresma iha Oxidental hahú ho loron haat uluk liu, ne'e mak iha loron Kuartu Sinza, ho nune'e tempu jejum sai loron 40 hanesan agora ne'e no loron Domingu la inklui iha kontajen loron 40.

Desde sékulu dalima, jejum hala'o ho justa. Sarani so bele han dala ida, besik loro-kraik. Sarani la han naan, nomós loron Domingu sira. Naan no ikan mós dalaruma bandu, no iha fatin barak mós bandu han manu-tolun no produtu sira hosi susu-been. To'o agora dispozisaun la bele han naan animal ou produtu sira hosi animal, la exeptu ikan, manu-tolun, keiju, susu-been no seluk-seluk tan ne'ebe sei hamoris.

Hosi tempu ba tempu regulamentu kona-ba jejum infrenta alterasaun. Sempre iha loron permitidu han naan pedasuk kiik hodi aguenta atu ema bele iha enerjia hodi servisu. Hafoin ne'e, han ikan permitidu no depois han naan mós permitidu durante semana exeptu loron Kuarta Sinza no loron Sesta-sira durante Tempu Kuaresma.

Depois dispensasaun fornesidu mós atu hahan produtu sira hosi susu-been nian karik ema tenki halo piedozu, no ikus-mai regulamentu ne'e mós perfuradu. Maibé abstinénxia hosi produtu-sira hosi susu-been nian hodi abitua habénsaun manu-tolun paskua nian no han manu-tolun omelete iha Tersa nu'udar Kuarta Sinza.

Antes ne'e Konsiliu Vatikanu II, ema bot jejum nakonu durante loron 40 iha Tempu Kuaresma ho han bosu dala ida iha loron ida, no abstinénxia naan iha loron Kuarta Sinza no iha loron Sesta-sira durante Kuaresma. 

No maluk fiar-na'in sira mós enkoraja hodi aumenta iha area-sira ba orasaun, jejum no karidade, nune'e sira bele kombina án ho Kristu, ne'e mak jejum durante loron 40 iha Tempu Kuaresma hodi prepara ba selebrasaun NA'I nia moris-hias iha Domingu Paskua.


#SamRibeiro

NAFATIN HADOMI MASKE KANEK

    NAFATIN HADOMI MASKE KANEK Kada umanu sempre iha fuan nomós mentalidade ho naha no dependénxia ne'ebe diferente. Dalarum...